Οριοθέτηση των παιδιών στο πλαίσιο της οικογένειας

Τι σημαίνει οριοθέτηση των παιδιών;

Η οριοθέτηση των παιδιών αποτελεί συχνά τη μεγαλύτερη πρόκληση ενός γονέα. Καθώς το παιδί μεγαλώνει, αυτονομείται, διαμορφώνει το δικό του χαρακτήρα και προσπαθεί να αποκρυσταλλώσει τις δικές του απόψεις. Η διαδικασία αυτή είναι όχι απλώς λογική αλλά και απόλυτα θεμιτή. Το παιδί πρέπει να εξελιχθεί σε έναν ανεξάρτητο, υπεύθυνο ενήλικα και όχι σε μια νεότερη εκδοχή των γονιών του. Σε όλη αυτή την πορεία, ωστόσο, είναι απαραίτητο να θέτονται τα κατάλληλα όρια, κανόνες που διέπουν την οικογενειακή ζωή και εν συνεχεία και τις κοινωνικές συναναστροφές. Οι κανόνες αυτοί μπορεί να αφορούν σε πτυχές της καθημερινότητας (ώρα ύπνου, ώρα επιστροφής στο σπίτι, μελέτη, μπάνιο κτλ.). Παράλληλα, όμως, αντανακλούν και οικογενειακές αξίες και ιδανικά (μιλάμε όμορφα στους άλλους, δε χτυπάμε, μοιραζόμαστε κτλ.).

Γιατί τα όρια στα παιδιά είναι τόσο σημαντικά

Τα όρια στα παιδιά δεν είναι απλά σημαντικά, είναι απαραίτητα. Από τη βρεφική ηλικία κατά τη διάρκεια της οποίας κάθε μωρό είναι προσκολλημένο στη ρουτίνα του (τακτικά γεύματα, μπάνιο, ύπνος κτλ.), μέχρι και τις μεγαλύτερες ηλικίες, η οριοθέτηση των παιδιών δημιουργεί σε αυτά το αίσθημα της ασφάλειας. Με άλλα λόγια, τα παιδιά χρειάζονται το πλαίσιο κανόνων από τους γονείς τους. Έτσι, γνωρίζουν το χώρο εντός του οποίου μπορούν να «κινούνται» κατά τη διαμόρφωση και εξέλιξη της προσωπικότητας τους. Αποκτούν, λοιπόν, εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και αυτοεκτίμηση, εσωτερικεύουν το αίσθημα της ασφάλειας και ανατρέχουν εύκολα στον «πίνακα κανόνων και αξιών» προκειμένου να επιλύσουν οποιοδήποτε πρόβλημα προκύπτει στις προσωπικές τους σχέσεις.

Σε ποια ηλικία αρχίζει η οριοθέτηση των παιδιών

Η επιβολή ορίων και κανόνων στο παιδί αρχίζει ουσιαστικά από τη στιγμή που δημιουργείται η σχέση γονιού-παιδιού. Σε κάθε ηλικιακό στάδιο, φυσικά, η προσέγγιση είναι διαφορετική όπως και το είδος των επιβαλλόμενων κανόνων. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η εξισορρόπηση μεταξύ της τάσης του παιδιού για αυτονομία και του χαρακτήρα του με τους κανόνες συμπεριφοράς που διέπουν την οικογενειακή ζωή, εξαλείφει τυχόν ανασφάλειες του παιδιού και το κάνει πιο σίγουρο για τον εαυτό του και πιο χαρούμενο.

Πώς θέτουμε όρια στα παιδιά

Ένα από τα βασικότερα ερωτήματα των γονέων είναι ποιοι είναι οι ενδεδειγμένοι τρόποι πειθαρχίας των παιδιών. Οι γονείς έρχονται, συχνά, σε απόγνωση στην προσπάθεια επιβολής ορίων στα παιδιά, με το δίπτυχο επιβράβευση-τιμωρία να ταλανίζει τη σκέψη τους. Πώς γίνεται, λοιπόν, η σωστή οριοθέτηση των παιδιών;

Πρότυπα μίμησης

Οι πράξεις μιλούν δυνατότερα από τις λέξεις. Τα παιδιά βλέπουν και μιμούνται αυτό που βλέπουν. Η οριοθέτηση των παιδιών αφορά, λοιπόν, σε όλη την οικογένεια. Μέσα από αυτή τη συνολική διαδικασία, η εξέλιξη γονέων και παιδιού είναι παράλληλη και ομαλή.

Αποδοχή –Επιβράβευση

Η θετική αντίδραση του γονιού απέναντι σε μια θετική συμπεριφορά του παιδιού δημιουργεί τα εχέγγυα της επανάληψης της. Αντίθετα, η αρνητική αντίδραση του γονιού, η τιμωρία, συχνά επιφέρει απροσδόκητα αποτέλεσμα. Καθώς το παιδί αποζητά την προσοχή των γονιών, η τιμωρία είναι ένας τρόπος με τον οποίο λαμβάνει την προσοχή αυτή. Αυτονόητα, η βία, σε οποιαδήποτε μορφή της, δε θα πρέπει να είναι σε καμία περίπτωση αποδεκτή.

Συνεπής συμπεριφορά

Όποιος κι αν είναι ο τρόπος αντίδρασης των γονέων, είναι επιτακτικό να είναι συνεπείς στις αντιδράσεις τους. Ταυτόχρονα, είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει μια ενιαία αντιμετώπιση, ένα κοινό μέτωπο, από τους γονείς.

Επεξήγηση κανόνων συμπεριφοράς

Κάθε κανόνας και όριο που τίθεται από τους γονείς, θα πρέπει, ανάλογα και με την ηλικία του παιδιού, να συνοδεύεται από τις αντίστοιχες επεξηγήσεις.

Συνέπειες Πράξεων

Το παιδί θα πρέπει να κατανοεί τις συνέπειες των πράξεων του και να αναλαμβάνει τις αντίστοιχες ευθύνες. Για παράδειγμα, μπορεί να αποφασίσει ποια ρούχα θέλει να φορέσει αλλά αν τα ρούχα αυτά το εμποδίζουν αργότερα στο παιχνίδι, θα αναγκαστεί να μην παίξει όπως θέλει.

Αναγνώριση συναισθημάτων – Ενσυναίσθηση

Το παιδί θα πρέπει να αποδεχτεί όλα τα συναισθήματά του, τόσο θετικά όσο και αρνητικά. Στο κομμάτι αυτό, σημαντικό ρόλο παίζει η ενσυναίσθηση των γονέων, η προσπάθεια τους να μπουν στην ακριβή θέση του παιδιού, να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα του και να μπορέσουν να το καθοδηγήσουν κατάλληλα.

Ισορροπία στην οριοθέτηση

Οι γονείς δεν πρέπει να είναι ούτε υπερβολικά αυστηροί και καταπιεστικοί (κάτι τέτοιο οδηγεί σε παιδιά με χαμηλή αυτοπεποίθηση και έντονο το αίσθημα της ενοχής), αλλά ούτε και υπερβολικά ελαστικοί, δημιουργώντας «παιδιά-δυνάστες». Τα παιδιά αυτά ενδέχεται να εξελιχθούν σε ενήλικες με έλλειψη αυτοελέγχου που συχνά, οδηγούνται σε παραβατικές συμπεριφορές.

Ποιοτικός Χρόνος

Σε κάθε περίπτωση, η συζήτηση και η αφιέρωση ποιοτικού χρόνου ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας βοηθάνε στο να εδραιωθεί το αίσθημα εμπιστοσύνης και ασφάλειας.

Ψυχολογική Υποστήριξη – Συμβουλευτική Γονέων

Είναι δεδομένο πως όλοι μας κουβαλάμε μέσα μας τα βιώματα της παιδικής ηλικίας μας και τις συμπεριφορικές πρακτικές των γονιών μας. Κι επειδή κανένας δε γεννήθηκε γονιός αλλά αντίθετα, ο ρόλος αυτός είναι πολύ απαιτητικός και απαιτεί συνεχή δουλειά και προσπάθεια, οι γονείς μπορούν να βοηθηθούν στην οριοθέτηση των παιδιών τους μέσω της συμβουλευτικής γονέων. Η αξιολόγηση της κατάστασης και η παρέμβαση ενός εξειδικευμένου ψυχολόγου μπορεί επιφέρει τις απαιτούμενες ισορροπίες στην οικογένεια και να δείξει το «σωστό δρόμο» για την επιβολή ορίων στα παιδιά.