Παιδί & Τηλεόραση: η χρυσή τομή για τη γλωσσική ανάπτυξη

Οι οθόνες στην καθημερινότητα του παιδιού

Οι οθόνες παίζουν πρωταρχικό ρόλο στην καθημερινότητα μας. Τηλεόραση, tablets, smartphones, laptops, κινητά και υπολογιστές έχουν δημιουργήσει μια νέα πραγματικότητα, η οποία επηρεάζει συνολικά τον τρόπο ζωής και επικοινωνίας μας.

Η επιρροή αυτή αναπόδραστα εκτείνεται και στα παιδιά. Ανοιχτές οθόνες από τους γονείς μέσα στο σπίτι αποσπούν εύκολα την προσοχή τους, ενώ συχνά αποτελούν και το ίδιο το μέσο απασχόλησης τους. Τα ερώτημα, λοιπόν, που αναπόφευκτα ανακύπτει είναι ένα: πρέπει τα παιδιά να εκτίθενται σε οθόνες;

Οθόνες & Καθυστέρηση λόγου

Είναι γεγονός πως η παρατεταμένη χρήση οθονών από βρέφη και νήπια έχει συνδεθεί με προβλήματα λόγου και ομιλίας. Έρευνες αποκάλυψαν πως η συχνή παρακολούθηση τηλεόρασης από παιδιά έως 2 ετών δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για την εμφάνιση γλωσσικών διαταραχών. Σε κάθε περίπτωση, η συστηματική ενασχόληση με οθόνες συσχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για καθυστέρηση στο λόγο του παιδιού έως και 50%!

Η εξήγηση είναι απλή. Η παθητική παρακολούθηση ενός προγράμματος δε δίνει στο παιδί τη δυνατότητα να μιμηθεί, να προσπαθήσει να επικοινωνήσει, να εκφέρει λόγο. Με άλλα λόγια, η ενασχόληση με οθόνες στερείται παντελώς του στοιχείου της αλληλεπίδρασης, το οποίο είναι απαραίτητο για τη διαδικασία της γλωσσικής εξέλιξης του παιδιού.

Από την άλλη πλευρά, η αλληλεπίδραση με το γονιό έχει ανεκτίμητη αξία. Οι γονείς αποτελούν το πρότυπο μίμησης των παιδιών και αυτό δεν μπορεί παρά να αφορά και στην παραγωγή λόγου. Πλήθος ερευνών έχουν καταδείξει πως ο διάλογος παιδιού-γονέα επιτρέπει την αφομοίωση ενός σημαντικά πλουσιότερου λεξιλογίου από το παιδί. Ακόμη, όταν η μιμητική διαδικασία για την παραγωγή λόγου έχει ως πηγή τις οθόνες, φαίνεται πως συχνά το παιδί οδηγείται σε λανθασμένη εκφορά λόγου. Μαθαίνει, με άλλα λόγια, να μιλάει λάθος.

Εκπαιδευτικά προγράμματα στις οθόνες & Καθυστέρηση λόγου

Ο βασικός αντίλογος των γονιών στην αντίθεση των ειδικών απέναντι στις οθόνες, έγκειται στα προγράμματα που παρακολουθούν τα παιδιά. «Φροντίζω το παιδί μου να παρακολουθεί μόνο κατάλληλα εκπαιδευτικά και επιμορφωτικά προγράμματα», είναι το βασικό επιχείρημα τους. Κι είναι γεγονός πως το επίπεδο των προγραμμάτων που απευθύνονται στα παιδιά είναι πλέον αρκετά υψηλό. Παρόλα αυτά, η ένσταση απέναντι στις οθόνες παραμένει η ίδια. Με την τηλεόραση, το laptop ή το κινητό τηλέφωνο δεν υπάρχει διάλογος. Κι όπου δεν υπάρχει διάλογος και αλληλεπίδραση, δεν υπάρχει και γλωσσική εξέλιξη. Με άλλα λόγια, ο κίνδυνος καθυστέρησης λόγου και γλωσσικών δυσκολιών είναι πάντα ορατός.

Παιδί & Οθόνες: Εν κατακλείδι…

Τα παιδιά μεγαλώνουν πλέον, σε μια ψηφιακή κοινωνία, καθιστώντας αδύνατη τη μη επαφή τους με κινητά, υπολογιστές και τηλεοράσεις. Οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής αναγκάζουν πολλούς γονείς να χρησιμοποιούν τις οθόνες ως μέσο διαπαιδαγώγησης και δημιουργικής απασχόλησης των παιδιών. Αγνοούν, ωστόσο, τις αρνητικές συνέπειες της επιλογής αυτής. Ο βασικός κανόνας είναι πως όσο περισσότερο δημιουργικό χρόνο περνάει το παιδί με το γονιό, τόσο πιο ευνοημένο είναι από όλες τις απόψεις. Αυτό συμπεριλαμβάνει και τη γλωσσική του εξέλιξη. Ακόμα, ο ίδιος ο γονιός θα πρέπει να περιορίσει τη χρήση οθονών μπροστά στα παιδιά. Με τον τρόπο αυτό, ενισχύει τη θέση του για τον επιθυμητό χρόνο ενασχόλησης με τις οθόνες. Σαν συμπέρασμα θα λέγαμε πως ο διάλογος, η επικοινωνία και ποιοτικός χρόνος παιχνιδιού μέσα στην οικογένεια, θα πρέπει να έχουν κυρίαρχη θέση στην καθημερινότητα. Αντίθετα, η ενασχόληση με τις οθόνες θα πρέπει να είναι αυστηρά περιορισμένη και πάντα με την ταυτόχρονη παρουσία των γονιών.

Παιδί & Οθόνες: άλλες επιπτώσεις

Η επιρροή των οθονών στα παιδιά δεν αφορά, όπως είναι αναμενόμενο, μόνο στη γλωσσική τους ανάπτυξη. Η χρόνια έκθεση και ενασχόληση παιδιών με οθόνες έχει αποδειχθεί πως μπορεί να οδηγήσει σε ελλείμματα στην κινητικότητα (αδρή και λεπτή). Εμποδίζεται, συνεπώς, η ομαλή κινητική ανάπτυξη του παιδιού, το οποίο συχνά χρήζει και εργοθεραπευτικής αξιολόγησης. Επιπλέον, η παρατεταμένη χρήση κινητών και οθονών στην παιδική ηλικία μπορεί να έχει και επιπτώσεις στην ψυχοκοινωνική εξέλιξη του παιδιού, καθώς καλύπτοντας πολύτιμο χρόνο από την καθημερινότητα του, οι οθόνες φτάνουν να υποκαθιστούν τη συναναστροφή με τους συνομηλίκους του.